Ở thời điểm đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã có quyết định mang tầm chiến lược là đưa một số lượng không nhỏ con em cán bộ, chiến sĩ, đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc để tiếp tục học tập, nhằm đào tạo lực lượng cán bộ cho sự nghiệp cách mạng lâu dài của Đảng.

Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng bộ, chính quyền tỉnh Thanh Hóa đã lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng các lán trại, nhà điều dưỡng, nhà đón tiếp để tiến hành tổ chức trao trả tù binh cho đối phương và đón tiếp cán bộ, chiến sĩ, đồng bào bị địch bắt. Đồng thời đón tiếp cán bộ, chiến sĩ, thương, bệnh binh, học sinh, sinh viên miền Nam tập kết ra Bắc.

Cảng Lạch Hới, Sầm Sơn, Thanh Hóa được chọn để trở thành địa điểm tập kết ra Bắc đầu tiên. Ngày 25/9/1954, các chuyến tàu chở cán bộ, đồng bào và các cháu học sinh miền Nam đầu tiên cập bến, được chào đón trong niềm hân hoan, thắm đượm tình cảm của Nhân dân Sầm Sơn và tỉnh Thanh Hóa.

Phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng, với tình cảm Bắc - Nam một nhà, tỉnh Thanh Hóa, thị xã Sầm Sơn đã khắc phục khó khăn, ra sức chuẩn bị cơ sở vật chất, lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cần thiết, tốt nhất để đón tiếp cán bộ, chiến sĩ, học sinh cùng nhiều gia đình cách mạng miền Nam tập kết như đón những người thân, với tình cảm ruột thịt “Nam Bắc một nhà”. Sự đón tiếp chu đáo, tận tình, tình cảm đằm thắm của đồng bào Sầm Sơn và tỉnh Thanh Hóa đã làm ấm lòng những người con miền Nam trên đất Bắc.

Tượng đài “Con tàu tập kết” nằm trong Dự án “Khu lưu niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ và học sinh miền Nam tập kết ra Bắc”. Đây là công trình có ý nghĩa chính trị, lịch sử, văn hóa sâu sắc, là biểu tượng sinh động của tình đoàn kết 2 miền Bắc - Nam son sắt, thủy chung, là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cách mạng cho hậu thế.

Khuôn viên công trình có diện tích 1,3ha được khởi công từ tháng 8/2022, là điểm nhấn quan trọng nằm trong Dự án “Khu Lưu niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ và học sinh miền Nam tập kết ra Bắc” có tổng diện tích 38ha

Tượng đài “Con tàu tập kết” có quy mô 3 tầng, mặt bằng hình con tàu. Chiều cao tầng 1 là 4,8m; chiều cao tầng 2 là 3,0m; chiều cao tầng 3 là 1,65m. Sau tàu là phù điêu hình cánh cung có tổng chiều dài 62,973m; chiều cao vách 7,639m.

Tại đây, ngoài “Con tàu tập kết” và phù điêu lớn hình cánh cung còn có nhà trưng bày hiện vật, phòng chiếu phim tư liệu và các công trình phụ trợ thuộc dự án “Khu lưu niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ và học sinh Miền Nam tập kết ra Bắc”. Những tấm phù điêu được làm bằng đá thể hiện tinh thần đại đoàn kết dân tộc, tình nghĩa ruột thịt Nam-Bắc một nhà của Nhân dân Thanh Hóa nói riêng và toàn thể đồng bào Việt Nam nói chung. Công trình đang được TP Sầm Sơn chỉ đạo đơn vị thi công là Liên danh nhà thầu: Công ty TNHH Mỹ thuật Viễn Đông - Công ty TNHH Xây dựng Đức Long khẩn trương hoàn thiện các hạng mục công trình phấn đấu hoàn thành trước ngày 30/6/2024.

Phối cảnh tượng đài “Con tàu tập kết” khi hoàn thành. Đây sẽ là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng và cũng là địa điểm để du khách thập phương đến tham quan, tìm hiểu lịch sử